در گفت‌وگویی اختصاصی با دکتر شاهین کُرد، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت، از پروژه‌ای نوآورانه پرده‌برداری شد که می‌تواند آینده بهره‌برداری از چاه‌های نفتی با مشکلات برش آب بالا را متحول کند. این طرح با همکاری شرکت نفت و گاز اروندان، توانسته با طراحی و ساخت تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته، میزان تولید را در فاز آزمایشگاهی تا سه برابر افزایش دهد.
دکتر شاهین کُرد، استاد برجسته و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت، همراه با دکتر طوبی حموله و گروهی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و کارشناسی، رهبری پروژه‌ای را بر عهده گرفت که با عنوان «طراحی و بهینه‌سازی استفاده از فوم در فرازآوری مصنوعی با گاز» از شهریورماه ۱۴۰۳ آغاز شد. این پروژه در مرکز تحقیقات دانشکده نفت اهواز و با حمایت شرکت نفت و گاز اروندان اجرا شد؛ شرکتی که در برخی چاه‌های خود از روش فرازآوری با گاز استفاده می‌کند، اما با چالش تولید آب سازندی مواجه است.
چرا این پروژه انجام شد؟
به گفته دکتر کُرد، بسیاری از چاه‌های نفتی که از روش فرازآوری با گاز بهره می‌برند، در صورت افزایش میزان آب همراه نفت یا قرار داشتن در موقعیت‌های افقی و انحرافی، دچار افت راندمان می‌شوند. وی می‌گوید:
"روش فرازآوری با گاز به کمک فوم (Foam Assisted Gas Lift - FAGL) می‌تواند این مشکل را حل کند. با تزریق سورفکتانت و تشکیل فوم درون چاه، چگالی ستون سیال کاهش می‌یابد و این امر باعث می‌شود نفت راحت‌تر و با انرژی کمتری به سطح منتقل شود"
این فناوری به‌ویژه برای چاه‌هایی که عملکرد مناسبی در روش‌های متداول ندارند، بسیار کارآمد ارزیابی می‌شود.
مسیر اجرای پروژه و نوآوری‌ها
پروژه شامل چند فاز کلیدی بود: بررسی‌های آزمایشگاهی برای انتخاب ماده کف‌ساز، مدلسازی و آنالیز حساسیت پارامترهای فرازآوری با فوم، و ساخت یک ستاپ خلاقانه در مرکز تحقیقات دانشگاه. این ستاپ امکان بررسی میزان کف‌زایی (Foamability)، پایداری کف (Stability)، و مکانیزم‌های موثر بر عملکرد آن را فراهم کرد.
در ادامه، یک ستاپ دوم نیز طراحی شد تا تأثیر فوم بر بهبود تولید و همچنین توانایی سورفکتانت‌ها در جداسازی آب امولسیونی از نفت در دماها و فشارهای مختلف ارزیابی شود.
نتایج و دستاوردها
پس از اجرای آزمایش‌ها، مشخص شد که انتخاب بهینه ماده کف‌ساز و تنظیم صحیح پارامترهای عملیاتی، می‌تواند تولید را (در فاز آزمایشگاهی) تا سه برابر نسبت به روش‌های مرسوم افزایش دهد.
دکتر کُرد توضیح می‌دهد:
"در این روش از آب همراه نفت به‌عنوان بستر تشکیل کف استفاده می‌کنیم. گاز تزریقی و سورفکتانت‌ها باعث شکل‌گیری فومی پایدار می‌شوند که چگالی ستون نفتی را کاهش داده و تولید را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد"
این دستاورد، نمونه‌ای برجسته از پیوند میان دانش فنی دانشگاهی و نیازهای واقعی صنعت نفت است؛ طرحی که با اتکا به توان داخلی، نوآوری و تلاش جمعی، می‌تواند راهکاری عملی برای یکی از چالش‌های مهم تولید نفت در کشور باشد.